نقش رسانه در فراهم سازی بستر مناسب تعاملات و دیپلماسی مرزی با کشورهای منطقه و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

اولین همایش ملی رویکردهای نوین در مدیریت مرز

مقدمه

در جهان کنونی ابزارهای مختلفی در جهت برقراری ارتباط، کنترل، نظارت و پیشگیری مورد استفاده قرار می گیرد. رسانه و ابزارهای رسانه ای نیز از جمله مواردی هستند که درحال گسترش و بکارگیری در تمامی زمینه ها می باشند از دلایل قرار گرفتن رسانه در سطح توجه می توان به همه گیری ابزارهای رسانه ای و گسترش فناوری های نوین اشاره نمود، لذا شرایط بوجود آمده باعث دسترسی آسان به رسانه و برقراری ارتباطی منسجم از یک سو و دریافت نتایج و نظرات مخاطبان از سوی دیگر  بستر مناسبی را در پیشبرد مناسب تعاملات و دیپلماسی مرزی با کشورهای منطقه فراهم می نماید. تجربه جمهوری اسلامی ایران در زمینه مدیریت مرزی و تعاملات مرزی با کارنامه ای موفق که شامل هشت سال جنگ تحمیلی و رخدادهای مشابه آن در سالهای پس از جنگ بیانگر توانایی بالایی از خود است که با بکارگیری رسانه در انتقال این تجربه گران بهاء به نسل آینده و گسترش ارتباط خود با جامعه ی داخل و همچنین جوامع حاضر در مناطق مرزی کشورهای منطقه در انتقال پیام، می تواند در رشد این توانایی تأثیر فزاینده ای بگذارد. در این پژوهش به بیان جایگاه رسانه در معرفی فعالیت های مرتبط با مرز و تعیین جایگاه رسانه در فراهم سازی بستر مناسب در تعاملات و دیپلماسی مرزی بین کشورهای منطقه به واسطه ابزارهای رسانه ای تحت اختیار جامعه پرداخته شده است؛ و به ارائه راهکار در جهت رشد مطلوب و مناسب در استفاده و گرایش به گسترش رسانه در ابزارهای رسانه ای مختلف پرداخته شده است.

کلمات کلیدی

رسانه، ابزار رسانه ای، مرز، جامعه، دیپلماسی

پیشینه تحقیق

در پژوهش تجربه هاي زيسته ي مرزنشينانِ شهر نودشه از پديده ي مرز ( فتوحی سردار، فاضل نعمت اله 1398) برپايه روش تحليل تماتيک، چهار بُعد نگرش فرهنگي، زيست محيطي، اقتصادي، و سياسي در مورد مرز، شناسايي شد. در رويکرد فرهنگي و محيطي، مرز به عنوان ديوار محدودکننده و عامل سلب ارتباط انساني قلمداد شده است، ولي از بُعد سياسي، مرز، رهايي بخش تلقي مي شود. از بعد اقتصادي، وضعيت پيچيده تر است و سه ديدگاه متفاوت به پديده ي مرز، مطرح است. براساس ديدگاه نخست، مرز، «محدودکننده ي حيات بخش» است، در اين معنا، مرز، مانعي در برابر روابط اقتصادي است، ولي اين موانع، بيش از نبود آن براي گذران زندگي، اهميت دارد. در ديدگاه دوم، مرز، «آزادي بخشِ بازار» است، در اين معنا، مرز، عامل پيوند دست کم اقتصاد دو کشور با هم است و مبادله ي دوسويه بين آنان رواج مي يابد که اين ظرفيت، براي شهرهاي غيرمرزي فراهم نيست. در رويکرد سوم، مرز، عاملي براي «محروميت از مرکز» تلقي مي شود که براين اساس، مرز به عنوان مانعي در برابر توسعه و پيشرفت و حتي دريافت امکانات رفاهي به شمار مي آيد. با توجه به نکات ارائه شده در پژوهش (فتوحی سردار، فاضل نعمت اله 1398) در ادامه می توان به موضوع دیپلماسی رسانه ای رویکردی پسامدرنیسم در روابط بین الملل نسبت به تأثیرات رسانه های نوین بر دیپلماسی( زهرا خرازی 1386 ) اشاره نمود در بخشی ار این مقاله به بیان نگاه رسانه ای به دیپلماسی پرداخته شده است نویسنده با بیان این موضوع که هم‌اینک دیپلماسی رسانه‌ای، بخش قابل توجهی از دیپلماسی عمومی کشورهای قدرتمند جهانی را به خود اختصاص داده است. شعاع انتشار مطالب رسانه‌های نوین امروزه حد و مرزی نمی‌شناسد. محتوای این رسانه‌ها مرزهای دولت ـ ملت را درمی‌نوردد و محدودیت‌های ناشی از این مرزها را کنار می‌گذارد. به یک معنا، دیپلماسی و سیاست خارجی، عملاً فاقد مرز شده است. جایگاه رسانه در فعالیت های دیپلماسی را بخوبی بیان می کند همجنین با تاکید بر این نکته در این مقاله می توان به بررسی سایر نظریات پرداخت که بخشی از دگرگونی‌های جدید سیاست خارجی موجب شده است تا گفتمان، تصویرسازی و اقناع دیگران، در تعاملات مربوط به سیاست خارجی جایگاهی نوین یابد. در این فضا دولت‌ها ناظر توان اطلاع‌یابی و تاثیر بر مخاطبان خارجی خود در هر نقطه از جهان هستند. در مقاله معیار و انتخاب منطقی بر تأثیر رسانه ها بر تصمیم گیری سیاسی در رویکرد یونان و ترکیه از (Marla Tourl  2006)   به بررسی جایگاه استراتژی رسانه بعنوان یک بازیگر تأثیرگذار بر تصمیم گیری ها و ایجاد تغییرات سیاسی پرداخته و اهمیت رسانه در کنترل بحران ها را مورد پژوهش قرار داده است نویسنده در این پژوهش به جایگاه رسانه و ابزارهای رسانه ای در رفتارهای رسانه ای و مذاکرات دیپلماسی و دستیابی به اهداف دیپلماتی توسط رسانه پرداخته است که براساس مناقشات ارضی بین یونان و ترکیه حاصل شده است. در پژوهش با عنوان واقعیت های جدید در روابط خارجی: دیپلماسی در قرن بیست و یکم(Dr.Phil.Volker.Stanzel 2018)    نویسنده معتقد است دیپلماسی مدرن در حال حاضر در حال تجربه تغییرات اساسی با نرخ بی‌سابقه است این روندها، که منعکس‌کننده تحولات اجتماعی عمومی هستند، باید به عنوان بخشی از حاکمیت دولت توسط دیپلماسی جذب شوند. این نویسنده بیان می کند که عصر دیجیتال به طور فزاینده‌ای در شیوه‌ای که نسل‌های جدید زندگی و کار خود را تجربه می‌کنند نفوذ می‌کند. از جمله موارد مهمی که در بررسی پیشینه تحقیقاتی می توان به ان اشاره نمود موضوع مقاله با عنوان چرا دیپلماسی جهانی توسط رسانه های محلی شکل می گیرد از) Dr. Cristina Archetti 2012 ( می باشد وی اشاره دارد به  این موضوع که برقراری ارتباط فوری و با هزینه بسیار کم با مخاطبان گسترده در سراسر مرزها، دامنه و الگوهای تعاملات اجتماعی را از نو طراحی می کند وی در مقاله خود بیان  دارد که در این دنیا با ارتباط متقابل جهانی، جایی که فناوری‌های ارتباطی به افرادی که ممکن است هرگز ملاقات نکرده باشند، اجازه می‌دهد تا جوامع مجازی مورد علاقه (مانند شبکه‌های حمایتی) را در سراسر مرزهای ملی ایجاد کنند، که شناسایی خط بین سیاست داخلی و بین‌المللی آنان به طور فزاینده‌ای دشوار است او همچنین معتقد است جایگاه رسانه های محلی با هدف برقراری ارتباط با سیاست داخلی و بین المللی در محدودهای مرزی کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است.

ادبیات و مبانی نظری

رسانه: رسانه در لغت به معني «رساندن» است و در اصطلاح وسيله‌اي براي نقل و انتقال اطلاعات، ايده‌ها و افكار افراد يا جامعه؛ و واسطه عيني و عملي در فرآيند برقراري ارتباط است. وسايلي همانند روزنامه‌ها، مجلات، راديو، تلويزيون، ماهواره، اينترنت مصاديق اين تعريف هستند.[1] به عبارت ديگر «رسانه وسيله‌اي است كه فرستنده به كمك آن، معنا و مفهوم موردنظر خود (پيام) را به گيرنده منتقل مي‌كند»[2]
ابزار رسانه: واژه “media”در زبان لاتین جمع “medium ” است و معنای لغوی آن، وسیله، واسطه و واسطه انتقال است كه در زبان فارسی واژه » رسانه « را به عنوان اصطلاحی آن به کار می بریم. این واژه در جوامع پیشرفته به رسانه های گروهی جامعه اشاره دارد که کار آنهارمزگزاری و انتقال پیام به یک جمعیت وسیع است.[3]
جامعه: عالمان اجتماعی، در تعاریف خود از جامعه حَسَبِ وابستگی به مکتب یا رویکرد مختلف، هریک به عناصری اشاره کرده‌اند؛ برخی بر عناصری مانند اهداف عام المَنفَعِه تاکید کرده‌اند. [4] برخی دیگر سنت‌ها، عادات، رسوم، شیوه­ی زندگی و فرهنگ مشترک را عناصر اساسی در تعریف جامعه برشمرده‌اند و عده‌ای وحدت جزئی جسمی، روانی و اخلاقی بین موجودات هوشمند، برخورداری از حکومتی پویا، فراگیر و کارآمد یا هدف و سرزمین و فرهنگی مشترک و دارای پیوندهای زیستی، فنی و فرهنگی را مهم دانسته‌اند. (مراد از وحدت جزئی جسمی، پیوند و تشارک افراد یک جامعه است نه از هر جهت بلکه از برخی جهات، آن چنان که فردیت آنان نیز محفوظ ماند)[5] عده‌ای نیز آن را به جمع شدن افراد برای دستیابی به امتیازات مستقیم و غیر مستقیم تعریف کرده اند. [6] در نگاهی کلی می‌توان جامعه را عبارت از مجموعه انسان‌هایی دانست که در جبر برخی نیازها و تحت نفوذ یک سلسله عقیده‌ها، ایده‌ها و آرمان‌ها در یکدیگر ادغام شده، در یک زندگی مشترک غوطه ورند[7]و روابط گوناگون مشترک و متقابل و نسبتاً پایداری، آن‌ها را به هم پیوند می‌دهد و هدفی واحد آنان را گرد آورده است. [8]
مرز: آخرين حد قلمرو زميني ، هوائي و دريايي و تحت الارضي هر كشور را مرز آن كشور مي گويند. مرز مهمترين عامل تشخيص و جدائي سرزمين يك كشور از كشور همسايه است. [9]
دیپلماسی: واژه “ديپلماسي”به معني هدايت روابط بين افراد، گروه‌ها و ملت‌ها از جمله واژه‌هاي سياسي مورد استفاده در عرصه مناسبات بين‌المللي است ديپلماس (Diplomacy) در كاربرد رسمي خود عمدتاً به ديپلماسي بين‌المللي كه هدايت روابط بين المللي از طريق ديدار و گفت وگوهاي ديپلمات هاي رسمي است اشاره دارد. در گذشته ديپلماسي بين كشورها بيشتر به موضوعاتي همچون روابط شخصي و خانوادگي پادشاهان دو كشور با يكديگر يا مسئله جنگ و صلح مربوط مي شد، اما در شرايط كنوني جهان علاوه بر آنها موضوعاتي همچون روابط تجاري، مناسبات فرهنگي و علمي نيز در محور مباحثات ديپلماتيك بين كشورهاي مختلف با يكديگر و بين آنها با سازمانهاي بين المللي قرار گرفته است. ديپلماسي در واقع مجري سياست خارجي در چارچوب دكترين سياست خارجي هر كشور است.دكترين سياست خارجي يك كشور كه معمولاً يك بيان كلي از سياست خارجي آن محسوب مي شود توسط رئيس حكومت يا وزير امور خارجه اعلام مي شود. اهداف دكترين سياست خارجي هر كشور ارائه اصول كلي براي هدايت سياست خارجي و انجام ديپلماسي است. اين اصول به رهبري سياسي يك كشور اجازه مي دهد تا با وضعيت هاي مختلف پيش آمده به طور مناسب برخورد نمايد و رفتار كشور در برابر ساير كشورها را توضيح دهد. اجراي ديپلماسي بر عهده گروهي كه “هيأت ديپلماتيك” ناميده مي شود قرار دارد. اين گروه نماينده رسمي كشور فرستنده آنها نزد كشور پذيرنده و ميزبان تلقي مي شوند. وظيفه هيأت ديپلماتيك حفظ منافع دولت و شهروندان كشور فرستنده نزد دولت پذيرنده است. البته اين امر در چارچوب مرزهاي مجاز توسط حقوق بين الملل، انجام مذاكره با مقامات دولت طبق اصول مشخص شده توسط دولت فرستنده و از طريق ساير شيوه هاي قانوني كه دولت پذيرنده آنها را به رسميت شناخته صورت مي گيرد. هيأت ديپلماتيك يك كشور نزد كشور ديگر تمامي فعاليت هاي خود را كه براي تقويت روابط دوستانه بين دو كشور و نيز توسعه مناسبات سياسي، اقتصادي، فرهنگي و علمي بين آنها انجام مي دهد به دولت متبوع خود گزارش مي كند. رياست هيأت ديپلماتيك يك كشور در كشور ديگر نيز بر عهده سفير يا كنسول است. يكي از نكات مهم در مناسبات ديپلماتيك بين كشورها با يكديگر و يا بين آنها با سازمان هاي بين المللي به رسميت شناخته شدن مصونيت ديپلماتيك براي سفير و ساير اعضاي كادر ديپلماتيك است. در اين چارچوب دولت ميزبان به سفير يا كنسول به عنوان رئيس هيأت ديپلماتيك در يك كشور ديگر اجازه مي دهد تا بخشي از خاك كشور او را كه سفارتخانه يا كنسولگري ناميده مي شود اداره كند. همچنين مكان، كارمندان و حتي خودروهاي هيأت ديپلماتيك نيز در برابر بسياري از قوانين كشور پذيرنده از مصونيت برخوردارند. مصونيت ديپلماتيك يك نوع مصونيت قانوني است كه كشورها به منظور تضمين انجام وظايف هيأت هاي ديپلماتيك بدون نگراني از تحت تعقيب قرار گرفتن توسط كشور ميزبان به آنها اعطا مي كنند. اگرچه اين نوع از مصونيت از سابقه ديرينه اي در حقوق بين المللي برخوردار است اما در سال 1961 با امضاي كنوانسيون روابط ديپلماتيك وين به صورت اصول موضوعه حقوق بين الملل درآمده است.[10]

چهارچوب نظری تحقیق
با توجه به پژوهش ارائه شده موضوع این تحقیق براساس نقش رسانه در فراهم سازی بستر مناسب تعاملات و دیپلماسی مرزی با کشورهای منطقه و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مدل مفهومی زیر بعنوان چهارچوب نظری پژوهش ارائه می شود.

فرضیه تحقیق
با توجه به طرح مفهومی و چهارچوب نظری تحقیق، فرضیات این پزوهش به شرح زیر ارائه می شود.
فرضیه اول: رسانه در انتقال تجربه از سطوح بالا به تمام سطوح فعال و شاغل و همچنین از نقطه مرزی به نقطه مرزی دیگر نقش تأثیرگذاری ایفا می کند.
فرضیه دوم: رسانه توانایی برقراری ارتباط دوطرفه با جامعه مرزی به واسطه ابزارهای رسانه ای مختلف در داخل و خارج از مرزهای کشور را دارا می باشد.
فرضیه سوم: رسانه با دریافت بازخوردهای خود از جوامع مرزی امکان شناسایی نیازها لازم در جهت مدیریت مرز را فراهم می کند.
فرضیه چهارم: رسانه توانایی نمایش و انتقال نیازها و توانمندی های مناطق مرزی به جهت رشد و تقویت مدیریت مرزی را امکان پذیر می نماید.
اهداف تحقیق
هدف اول: بررسی میزان انتقال تجربه بصورت تخصصی و مداوم بوسیله رسانه در محیط شغلی با هدف بکارگیری ابزارهای نوین در مدیریت مرزی
هدف دوم: بررسی میزان ارتباط برقرار شده بین دستگاهها و نهادهای مخنلف واقع در مرز با جامعه حاضر در مرز به وسیله رسانه
هدف سوم: شناخت توانایی رسانه در کسب و دریافت بازخوردهای جوامع مرزی در مدیریت مرزهدف چهارم: بررسی رسانه با هدف معرفی توانمندی ها و نیازهای مناطق مرزی به وسیله انتقال پیام به جوامع مستقر در سایر مناطق کشور

روش تحقیق
در این پژوهش روش تحقیق و جامعه آماری با رعایت کلیه اصول، براساس نمونه گیری در دسترس از بین شهروندان سراوانی با رده سنی حداقل 18سال طبق فرمول نمونه گیری از جامعه با حجم معلوم صورت گرفته است.در این تحقیق از پرسشنامه استاندارد ترتیبی و همچنین نسبی بصورت همزمان در پرسشنامه استفاده شده است براساس فرمول جامعه با حجم معلوم کوکران، حجم جامعه آماری(N)  182 هزار و 490 نفر[سراوان از لحاظ جمعیت و سرشماری با 42 هزار 656 خانوار وجمعیت 162 هزار نفری را شامل می شود اما براورد در سال 99 از نهادهای مرتبط براورد سال 99 182 هزار 490 نفر می باشد به نقل از روابط عمومی و امور بین الملل لستانداری سیستان و بلوچستان براساس گزارشات دریافتی از فرمانداری سراوان] ، با کران خطای 0.05 به تعداد 383 نفر تنظیم گردیده است.

که در این فرمول N حجم جامعه است، آماره p درصد توزیع صفت در جامعه یعنی نسبت افرادی است که دارای صفت موردمطالعه هستند، آماره q نیز درصد افرادی است که فاقد صفت مورد مطالعه هستند، اگر میزان p و q مشخص نباشد از حداکثر مقدار آنها یعنی ۰/۵ استفاده کنید، آماره z=t است و اگر به جای z از t استفاده کنید نیز ایرادی ندارد. درسطح خطای ۵% مقدار z برابر ۱/۹۶ و و Z² برابر ۳/۸۴۱۶ است، مقدار   d  نیز تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه با میزان تخمین پژوهشگر برای وجود آن صفت در جامعه است. دقت در نمونه‌گیری، به این عامل بستگی دارد و اگر بخواهید نمونه‌گیری دارای بیشترین دقت باشد از حداکثر مقدار d برابر ۰/۰۵ استفاده کنید.همچنین با توجه به اینکه ممکن است برخی پرسشنامه ­ها پاسخ داده نشود یا بازگردانده نشود، ۱۰ الی ۲۰ درصد بیشتر از حجم نمونه محاسبه شده است؛ تا این مساله منجر به کمتر شدن حجم نمونه نهایی از حجم نمونه محاسبه شده نگردد.تعداد مشارکت و استفاده از پرسشنامه 390 نفر می باشد، که از این تعداد 247 نفر مرد و 143 نفر زن می باشند. تعداد سوالات که بطور کلی 12 سوال می باشد و در قالب پنج بخش تفکیک شده بکار گرفته شده است.

روایی پرسشنامه

در بخش مرتبط با روایی پرسشنامه جهت کنترل میزان دقت در اندازه گیری معنی دار و مناسب نسبت به تهیه پرسشنامه و سنجش صحیح در اندازه گیری موضوع، اقدام به بکار گیری پرسشنامه از تحقیق استاندارد شده است؛ همچنین پاسخ نامه براساس طیف پنج گزینه ای لیکرت تنظیم شده است. در ادامه جهت تشخیص پایایی پرسشنامه به جهت بررسی میزان و درجه­ت، همگن بودن سوالات با توجه به اینکه سوالات بکار رفته در این پژوهش از نوع سوالات استاندارد و مطرح می باشد می توان با استفاده از یک ضریب پایایی مانند الفای کرونباخ تخمین زد؛ پایایی این پرسشنامه بر اساس روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه با استفاده از نرم افزار26 SPSS  به دست آمده است.

که در آن نماد k  تعداد سوالات یا گویه‌های پرسشنامه یا آزمون نماد S² واریانس زیر آزمون k ام و سیگمای S²  واریانس کل آزمون است در بخش نتایج پایائی پرسشنامه میزان آلفای کرونباخ متغیرهای تحقیق ارائه شده است. همانطور که درجدول­ ها نشان داده شده است تمامی متغیرهای تحقیق دارای میزان مناسبی از آلفا هستند.

تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد

براساس نتایج بدست آمده در نظرسنجی این پژوهش و همچنین نمرات کسب شده از هر سوال و با ارائه نمودار پاسخ ­ها در ضمیمه می توان به فرضیه­های ارائه شده پاسخ داد.
در مورد  فرضیه اول با توجه به نظرات فرماندهان، نهادها و سازمان های  پیرامون اهمیت و جایگاه پرسنل مرزبانی هرچند این فرضیه نیازمند به بررسی گسترده و شناسایی نقاط مثبت و همچنین ارتقاء کاستی ها در میدان کاری است اما براساس تأکید نهادهای مرتبط با این بخش و برخوردهای دیپلماسی متناسب با موضوعات توسط دستگاه ها و نهادهای دیپلماسی می توان به اهمیت توجه در امر آموزش و انتقال تجربه در نهادها و دستگاههای مرتبط پی برد لذا پیرامون این فرضیه آنچه که از رسانه بعنوان انتقال دهنده تجربه و گسترش آموزش می تواند تأثیرگذار باشد امکان بکارگیری یا گسترش آن را می توان انتظار داشت.
فرضیه دوم: براساس بخش های اول و دوم سوالات پرسشنامه که در مجموع شامل 5 سوال در ارتباط با جنبه تعاملی و سرگرمی می باشد پاسخ مشارکت کنندگان در این زمینه با درصد قابل توجهی بیانگر توجه جامعه آماری به رسانه در دریافت اطلاعات و همچنین تأئید این فرضیه می باشدکه رسانه توانایی برقراری ارتباط دوطرفه با جامعه مرزی به واسطه ابزارهای رسانه ای مختلف را دارا است.
فرضیه سوم: با در نظر گرفتن عدم دریافت نام و ناو خانوادگی و تنها توجه به سن و جنسیت مشارکت کنندگان در پاسخ به پرسشنامه و همچنین به دلیل ارتباط غیر مستقیم در نحوه نیاز به راهنمایی در پاسخگویی به سوالات می توان این فرضیه درباره اینکه رسانه با دریافت بازخوردهای خود از جوامع مرزی امکان شناسایی نیازها لازم در جهت مدیریت مرز را فراهم می نماید را تائید نمود.
فرضیه چهارم: توجه مخاطب به رسانه با هدف دریافت اطلاعات از آن پیرامون موضوعات مورد توجه در پرسشنامه بیانگر تأئید این فرضیه و بیان توانایی رسانه در سطح بالایی به جهت نمایش و انتقال نیازها و توانمندی های مناطق مرزی خواهد بود.
لذا در پایان براساس نتایج بدست آمده می توان علاوه بر فرضیه های ارائه شده به نکات قابل توجهی در مورد پژوهش انجام شده اشاره نمود که امید است بیان آن راهکاری مناسب در جهت ارتقاء اهداف مرتبط با موضوع باشد.براساس سنین مشارکت کرده در این پرسشنامه درصد بالایی از افراد در رده سنی جوان جامعه محسوب می شوند که این خود از اهمیت توجه به اعتبار همایش و موضوع همایش اشاره دارد.

علاقه جامعه آماری به دریافت اطلاعات بوسیله رسانه های مختلف و فعال در ابزارهای رسانه ای چون تلفن همراه هوشمند و رایانه و نیز حضور در صفحات اجتماعی چون اینستاگرام و تلگرام باعث شده است تا افراد به دریافت و پیگیری اطلاعات و حتی بیان نظرات خود درباره موضوعات مرتبط یا مرز اقدام نمایند لذا یکی از بهترین، آسان ترین و کم هزینه ترین راه به جهت نمایش اطلاعات و فعالیت های مهم با هدف اطلاع رسانی و همچنین برقراری رابطه تعاملی در شناسایی نیازها و دریافت گزارشات بصورت مستقیم و غیر مستقیم و بررسی کارشناسی پیرامون آن خواهد بود. در ادامه پیرامون دریافت مشارکت جامعه در برقراری ارتباط با رسانه می توان از علاقه و همراهی آن براساس روزآمدی و توانایی ارائه شده در ابزارهای رسانه ای اشاره نمود که براساس آمار بدست آمده در پرسشنامه قابل بررسی می باشد.

همچنین در پایان این پرسشنامه نتایج حاصل شده در رابطه با قدرت رسانه ای و فعالیت رسانه ای نهاد ها و سازمان های مرتبط را در ارائه اطلاعات و برقراری ارتباط با جامعه نمایش می دهد که نتیجه حاصل بازگو کننده ضعف فعالیت رسانه ای و عدم توجه به این بخش مهم در گسترش و نمایش آن می باشد رسانه ای که براساس اطلاعات جهانی از مهمترین ابزارها در بخش های مختلف بخصوص دیپلماسی و اجتماعی محسوب می گردد.

منابع

1. ازکمپ، استوارت (1385). روانشناسي اجتماعي كاربردي، ترجمه: فرهاد ماهر. تهران: مؤسسه انتشارات به نشر.
2. اميرتيموري، محمدحسن (1377). رسانه‌هاي آموزشي، شيراز، انتشارات ساسان.
3. A group of writers,2007
4. صلیبا، جکیل، واژه نامه فلسفه و علوم اجتماعی، صفحه 152، ترجمه کاظم برگ نیسی، صادق سجادی، تهران،نشر انتشار،1370.
5. جولیوس گولد، ویلیام کولب، فرهنگ علوم اجتماعی، صفحه 377 و 388، مترجم پرهام،باقر،1392، تهران، انتشارات مازیار.
6. توماس سووه، فرهنگ اصطلاحات اجتماعی و اقتصادی، صفحه 355، مترجم ملکی، خلیل(م،آزاده)، 1358،تهران، انتشارات رواق
7. طباطبایی، سید محمد حسین،تشریح، شهید مطهری،مرتضی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد2 ، صفحه 208 ، 1332، تهران، انتشارات صدرا.
8. صلیبا، جکیل، واژه نامه فلسفه و علوم اجتماعی، صفحه 152، ترجمه کاظم برگ نیسی، صادق سجادی، تهران،نشر انتشار،1370
9. مرکز مطالعات خلیج فارس http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/730
10. آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم؛دیپلماسی چیست، خبرگزاری فارس 1388